Vandaag gaan we de tweede kleur van de Nederlandse vlag bekijken - wit. In verschillende culturen heeft wit uiteenlopende betekenissen en connotaties. In China bijvoorbeeld, is wit de kleur van dood en rouw, in het Westen is het de kleur van zuiverheid, de kleur van God en de kleur van macht. In het oude Egypte droegen faraos witte kleding als symbool van hun macht en goddelijke afkomst. Volgens onderzoek van KU Leuven staan de volgende associaties met wit bovenaan de lijst: sneeuw, zwart, kleur, melk, trouw, licht, papier, konijn, maagd en hoop. Hier zien we alleen de positieve en neutrale kant van deze kleur, wat kenmerkend is voor het Westen.
En hoe wordt deze kleur in de taal gebruikt? We bekijken eerst uitdrukkingen die wit in zijn letterlijke betekenis bevatten.
De Nederlandse traditie is “in het wit trouwen”. De witte jurk wordt als symbool van reinheid ervaren. In de vroege christelijke kerk was dat ook het geval: de doopkandidaten waren in het wit gekleed om daarmee te zeggen: “wij vertrouwen gelovig op de reinigende kracht van Christus' bloed”.
Nog een voorbeeld waar wit gewoon wit betekent: wit als synoniem voor cocaïne. “Shapiro noemt voorbeelden van platenmaatschappijen die hun artiesten ‘wit’ (d.w.z.: met cocaïne) betalen”. (Het Parool, 27/01/90).
Hij ziet erg wit vandaag! Hier staat wit voor de huidskleur van een ongezonde mens als resultaat van een slechte doorbloeding.
“Hijs de witte vlag. Iran gaat nuclear!” – luidt de titel van een krantenartikel. De witte vlag als symbool van vrede, wapenstilstand en overgave. De oorspronkelijke betekenis is dat de drager van een witte vlag met de andere partij ging onderhandelen en daarom niet mocht worden aangevallen. Dat werd vaak gedaan bij overgave door de zwakkere partij daarom is de witte vlag ook symbool van overgave geworden.
Nog een voorwerp dat we dagelijks in Nederland kunnen zien: een witte fiets, collectief bezit en niemandsfiets tegelijkertijd. Wit treedt op als symbool van collectief- of staatseigendom.
Nu gaan we over naar het metonymisch en metaforisch gebruik van het wit. En wij beginnen met “witte boorden” als tegenstelling voor “blauwe boorden”. Deze uitdrukking komt uit het Engels en staat voor ambtenaren en overheidsmedewerkers in contrast tot gewone arbeiders. Hiervandaan komt nog een interessant woord: witteboordencriminaliteit.
Wit heeft nog een betekenis: “onbekend, leeg”. Bijvoorbeeld, witte vlekken op de kaart. “Dit rapport bevat de resultaten van een onderzoek naar <...> de zogeheten witte vlek op pensioengebied”, Rapport Witte vlekken op pensioengebied, quick scan 2001. Of neem de“witte week” - week zonder colleges net voor de tentamens.
En als laatste bespreek ik nog een uitdrukking: witte raaf. Wit als bijzonder, raar, zeldzaam. Deze uitdrukking stamt uit Metamorfoses van Ovidius. Volgens hem was de raaf oorspronkelijk wit, maar werd deze door de god Phoibos in een zwarte vogel veranderd. Sindsdien kwamen mensen daardoor zelden een echte oorspronkelijke witte raaf tegen.
Links:
http://www.etymologiebank.nl/trefwoord/wit1
http://www.kuleuven.be/semlab/interface/index.php
http://www.refoweb.nl/vragenrubriek/1570/in-sommige-kerken-mag-je-niet-in-het-wit-trouwen-staat-dit-echt-ergens-in-de-bij/
[1] http://www.refoweb.nl/vragenrubriek/1570/in-sommige-kerken-mag-je-niet-in-het-wit-trouwen-staat-dit-echt-ergens-in-de-bij/
Katerina Rossolovich (Sint-Petersburg)