Russen gebruiken geen agenda’s. Ik ben hier nu een kalender rond en heb geen agenda meer. Enkele dagen krabbel ik op een papiertje. De feestdagen in Rusland. Zonder pen en papier snap ik daar namelijk niets van.
In Rusland zijn veel vrije dagen. Zoveel zelfs, dat ik er al een enkele Rus over heb horen klagen. Een nationale feestdag betekent altijd een werkvrije dag; het doel is om het weekend zo ver mogelijk op te rekken. Dus valt de feestdag in het weekend, dan wordt die verplaatst naar maandag. Op een donderdag? Geen probleem, dan werken we op donderdag – en vieren feest op vrijdag. Dat wij in Nederland dikke pech hebben als Kerst in het weekend valt, doet de ogen van menig Rus opensperren.
Verreweg de belangrijkste feestdag is 9 mei: de Dag van de Overwinning. In de stad is een grote militaire parade, met tanks en raketten; straaljagers en oude vliegtuigen sieren de strakblauwe lucht. 9 mei is altijd een stralende dag. Gegarandeerd. Op de vooravond strooien vliegtuigen een chemische substantie (onder meer gemaakt van cementpoeder) de lucht in, opdat de wolken verdwijnen en enkel de zon schijnt. In Park Pobedy, het park van de Overwinning, ontvangen oorlogsveteranen bloemen en dankwoorden. Ze worden er geëerd, de oudgedienden – krom gebogen van ouderdom, en van de opgespelde medailles.
Met Kerst moet ik gewoon werken; orthodox Kerst valt hier op 7 januari. Vanaf de jaarwisseling ligt het land plat. Op 8 maart, internationale vrouwendag, zijn we allemaal thuis en ontvangen vrouwen bloemen en chocola van mannen. Voor de andere dagen pak ik mijn pen en papier. (Doet u even mee?)
Op 4 november waren we allemaal weer vrij. ‘Wat vieren we dan?’, vroeg ik enkele Russen. Schouders werden opgehaald. Uiteindelijk kon een vriend het uitleggen. 4 november is de Dag van de Eenheid – sinds 2005. We vieren de bevrijding van Moskou in 1612 na de Pools-Litouwse bezetting. De leiders van deze opstand, Kuzma Minin en Dmitry Pozharsky, werden nationale helden; hun standbeeld staat nog altijd op het Rode Plein. En nu wordt het ingewikkeld: in 1649 maakte de Russische Tsaar Alexei Mikhailovich 4 november tot nationale feestdag (die volgens de juliaanse kalender eigenlijk op 22 oktober valt). Tot 1917 werd deze dag door veel Russen gevierd. In 1918 vervingen de bolsjewieken 4 november door 7 november, om de revolutie van 1917 te herdenken. Na de val van de Sovjet-Unie moest deze dag verdwijnen, maar bleef – alsof het even vergeten was – voortbestaan tot het begin van de 21e eeuw. Plots zaten de Russen zonder feestdag in november. Dat mocht niet te lang duren. In 2005 voerde de regering daarom opnieuw 4 november in als nationale feestdag. Twee jaar later werd de film 1612 uitgebracht, om de Russische bevolking de geschiedenis van hun nieuwe feestdag uit te leggen.
‘Wat doen jullie op die dag?’, vraag ik de vriend die me opheldering gaf. Hij lacht. ‘Het gaat om de avond ervoor, Kirsten. De feestdag zelf brengen we slapend door.’
Kirsten de Gelder (Moskou)