Vertaalatelier op Locatie in Bratislava: een motivatie van studenten voor literair vertalen en voor de Nederlandstalige literatuur

Literair vertalen verschilt van het vertalen van andere soorten teksten in meerdere opzichten. Het vereist veel geduld en vooral een hart ervoor. Daarom is het niet voor iedereen geschikt. In tegenstelling tot het vertalen van commercile teksten kan de vertaler van literaire teksten de kost amper verdienen. Het moet daarom met passie gedaan worden.De vakgroep Neerlandistiek in Bratislava heeft daarom besloten het Vertaalatelier op Locatie voor uitstekende en genteresseerde masterstudenten te organiseren en op deze manier hun belangstelling voor het literair vertalen te wekken. Het vertaalatelier werd georganiseerd met de financile steun van het Expertisecentrum Literair Vertalen en Orde van den Prince.De actie vond in de periode 28 februari t/m 2 maart 2011 plaats. Het ging om een intensieve driedaagse training in het literair vertalen bij de aanwezigheid van de auteur Diane Broeckhoven.Omdat het Slowaaks en het Tsjechisch verwante talen zijn en probleemloos als lingua receptiva naast elkaar gebruikt kunnen worden, ontstond er een idee om op het vertaalatelier ook de collegas uit Tsjechi uit te nodigen en daardoor de unieke kans ook aan de Tsjechische studenten met belangstelling voor literair vertalen te bieden. Op deze manier namen aan het vertaalatelier vijf studentes uit Bratislava en telkens vier studenten uit Brno, Olomouc en Praag deel. Elke groep werd begeleid door n docent ervaren in het literair vertalen of letterkunde. De studenten werkten met het nieuwste boek van D. Broeckhoven Vergrijzing.Het begin van het vertaalatelier vormden theoretische lezingen over twee belangrijke vertaalwetenschappers uit Tsjechi en Slowakije: Lev en Popovič. Een stimulerende ervaring was zeker de discussie met D. Broeckhoven over haar leven, werk en inspiratie, maar ook over haar standpunt tot vertalingen en concrete vertaalproblemen die uit het vertaalproces zijn voortgekomen. Omdat het niet mogelijk is om in een driedaagse cursus georganiseerd voor twee doeltalen lange stukken tekst te vertalen, kregen de deelnemende studenten al voor de workshop de instructie om met de besproken teksten te werken, om tijdens de workshops op het vertaalatelier concrete problematische passages te kunnen uitwerken en finaliseren met de medestudenten, auteur en begeleiders. De presentaties waren vooral gericht op de doelcultuur en taal, d.w.z. op de problemen die bij het vertalen ontstonden bij de transfer naar de doeltaal. Veel problemen kwamen voort uit het feit dat het Vlaamse en het Slowaakse / Tsjechische cultuurmilieu verschillend zijn. De presentaties wekten boeiende discussies op. De studenten realiseerden meer dan ooit hoe belangrijk de kennis van de cultuur bij het vertalen is.Aan de hand van de reacties van de studenten denken we dat het ons gelukt is het doel te bereiken: de belangstelling van de studenten voor het literair vertalen en voor de Nederlandstalige literatuur te stimuleren. De studenten hebben gerealiseerd hoe belangrijk een uitstekende kennis van de bron- en doeltaal is, maar ook dat de talenkennis niet de enige veronderstelling is om een goede literaire vertaler te worden. Niet in de laatste plaats hebben ze gezien hoe belangrijk de discussie met de auteur en met andere collegas is. We hopen dat het vertaalatelier een positieve impuls was voor de toekomst van het literair vertalen in de regio Slowakije en Tsjechi.