Waarom kent de hele wereld Rembrandt, maar niet Vondel? In die simpele vraag bleek de kiem voor een hele cursus te liggen. Zo begon in augustus de eerste editie van de Utrechtse Summerschool The Flying Dutchman: Dutch literature across the world, die ik ontwierp met collega’s Els Stronks en Martine Veldhuizen.
Want ja, het antwoord lijkt misschien eenvoudig (beelden verspreiden zich makkelijker dan tekst), maar wat weten we eigenlijk over de internationale verspreiding van Nederlandse literatuur? Misschien was er wel een ‘Gouden Eeuw’ voor Nederlandse schrijvers, maar niet in de zeventiende eeuw. En wat is Nederlands eigenlijk? Ook zo’n vraag die makkelijker te stellen dan te beantwoorden is, als je erbij stilstaat hoe veranderlijk de Nederlandse grenzen door de eeuwen heen waren.
Genoeg om over na te denken dus, en dat deden we met studenten uit Rusland, Indonesië, Nederland, Italië, Canada en Oostenrijk. Sommigen van hen lazen of spraken ook (wat) Nederlands en dat was een enorme meerwaarde, zoals bijvoorbeeld bleek in het seminar over Nijntje van Dick Bruna, een van de grootste internationale bestsellers uit de Nederlandse geschiedenis. Nijntje bleek een mooi vehikel om vertaalproblemen en culturele verschillen aan de orde te stellen. Want waarom was Nijntjes vader in de ene vertaling zoveel meer aan het woord dan in de andere? Lag het aan verschillende kindbeelden in verschillende landen? Of was het moment van verschijnen doorslaggevend: sommige vertalingen verschenen pas jaren na de oorspronkelijke uitgave. Met Nina am Meer, Miffy à la mer, Miffy at the seaside, Nijntje in het museum en Miffy al museo op tafel kwamen we allerlei verschillen op het spoor.
De republiek der letteren is al eeuwenlang internationaal georiënteerd, maar globalisering betekent niet alleen culturele uitwisseling, maar ook kolonialisme. Hoe er over Nederland als koloniale macht werd gedacht onderzochten we aan de hand van de verspreiding van de Vliegende Hollander. Dit legendarische Nederlandse spookschip-van-Engelse-origine is talloze malen vereeuwigde in gedichten, toneelstukken, verhalen en romans. Elk van die bewerkingen geeft een inkijkje in het beeld van Nederland dat op dat moment bestond: van lachwekkende dronkenlap of wrede slavendrijver tot nationale held.
De excursie naar Christel Meijer, literair agent van Herman Koch, was de kers op de taart. Voor de meeste studenten was het de eerste kennismaking met de uitgeverij in de praktijk. Hoe gaat het aanprijzen van Nederlandse literatuur in het buitenland nu echt in zijn werk? Valt Nederlands succes te voorspellen? Twee weken bleken te kort om al die vragen te beantwoorden, dus organiseren we de summerschool gewoon nog een keer. Wij hebben er alweer zin in!
Voor meer informatie en aanmelding: https://www.utrechtsummerschool.nl/courses/culture/the-flying-dutchman
Agnes Andeweg (Utrecht)
a.andeweg@uu.nl
Afbeelding: schilderij van The Flying Dutchman door Charles Temple Dix, cira 1860