Een correspondent in het buitenland geeft een overzicht van de gebeurtenissen in het land waar hij werkzaam is. Hij vat samen, wijst op merkwaardige voorvallen en bevestigt vooroordelen. Zijn werk is nuttig, want een thuislezer zal niet alle kranten lezen die in het buitenland verschijnen.
Het is belangrijk dat een correspondent een thuislezer het gevoel geeft dat hij er goed aan doet thuis te blijven en in het beste van alle mogelijke landen woont. De taak van een correspondent wordt weleens onderschat. Men vergeet dat hij in een lastig parket zit. Als hij niet aan de verwachtingen van de thuislezer voldoet, dan valt er niets meer te corresponderen. Identificatie ligt op de loer. Daarom correspondeert hij nooit lang uit een land, maar trekt hij verder. Soms moet hij thuiskomen. Dan worden zijn identificatie en loyaliteit weer op het gewenste peil gebracht.
Hoe staat het met een uitlezer?
Een voorbeeld maakt duidelijk wat ik onder een uitlezer versta: een Nederlander die al zo’n vijftien jaar in China woont, leest daar een Nederlands dagblad. Daarin staan steeds meer artikelen over China. Hij weet het een en ander van de Chinese politiek, geschiedenis en cultuur zonder nu meteen een specialist of zelfs specialiteit te zijn. Iets ingewikkelder: een West-Vlaming die in Paramaribo woont, leest er artikelen over België in een Engelstalige krant waarvan de hoofdredactie in de Verenigde Staten is gevestigd.
Twee kanttekeningen bij deze voorbeelden: de kwaliteit van de berichtgeving hoeft niet af te nemen naarmate het aantal kilometers tussen de hoofdredactie, correspondent, thuis- en uitlezer toeneemt. Verder kan een geoefend uitlezer gemakkelijk vaststellen uit welke krant de correspondent zijn informatie haalt. Maar misschien zijn dit subjectieve indrukken.
’s Zomers trekt de correspondent zijn werkjasje uit. Hij hoeft niet meer samen te vatten maar mag aandacht besteden aan malle gewoontes, afkeurenswaardig voedsel en abject gedrag van buitenlanders. De thuislezer geniet.
Voor de uitlezer breken moeilijke tijden aan. Vooral als hij in hetzelfde land of, nog hachelijker, in dezelfde stad als de correspondent woont. Het is mogelijk dat de uitlezer de voorkeuren van de correspondent niet deelt. Hij moet iets doen.
Na enige aarzeling besluit de uitlezer een thuislezer te worden. Maar hij kan niet meer ontsnappen.
Jaap Grave (Berlijn)