Hieronder publiceren wij graag het in memoriam dat Wilken Engelbrecht naar aanleiding van het overlijden van Jos Wilmots heeft geschreven.
De beste vriend van de zomercursus is heengegaan: in memoriam Jos Wilmots (1933-2024)
In het nieuwste deel De Internationale Vereniging voor Neerlandistiek van de serie Lage Landen Studies, door Jaap Grave geschreven ter gelegenheid van 50 jaar IVN, wordt Jos Wilmots op liefst 24 pagina’s vermeld, waarmee hij één van de belangrijkste personen voor de geschiedenis van de vereniging is.
Jos werd op 15 april 1933 geboren in
Sint-Truiden. Na beëindiging van de studie Germaanse Filologie bij de Katholieke Universiteit Leuven (1956) met lof was hij van 1959 tot 1966 lector Nederlands in Göttingen, Bonn en Frankfurt am Main. Met andere woorden, hij kende de extramurale neerlandistiek uit eigen ervaring. In deze jaren raakte hij betrokken bij de nog jonge IVN. Hij ging in 1966 werken als docent bij wat toen nog de Economische Hogeschool Limburg was, maakte in 1971 de overstap naar het kersvers opgerichte Limburgs Universitair Centrum en begon in datzelfde jaar met de organisatie van de Zomercursus Nederlandse Taal en Cultuur in Diepenbeek. Als oudlector wist hij heel goed, hoeveel behoefte er aan een dergelijke cursus was onder studenten Nederlands in het buitenland. Sinds de bouw van de Campus Diepenbeek met de befaamde zitkuil werd deze omgeving bekend terrein voor menig jong neerlandicus (v/m) uit vele landen van de wereld.
Voor Centraal-Europa is van belang dat hij er persoonlijk voor zorgde dat ondanks alle politieke belemmeringen studenten Nederlands ‘van achter het IJzeren Gordijn’ de kans kregen om deel te nemen. Veel docenten niet-moedertaalsprekers Nederlands in Centraal- én Oost-Europa zijn ooit deelnemer bij deze cursus geweest. Met enkelen van zijn voormalige studenten raakte ‘de beste vriend van de zomercursus’ ook echt bevriend. De cursus zou het lang volhouden en sloot in 2010 af met een veertigste editie, waaraan liefst 89 studenten deelnamen. De toenmalige rector van de Universiteit Hasselt stopte de cursus, omdat die „geen kernactiviteit voor een faculteit Bedrijfseconomische Wetenschappen“ was. Een staaltje ‘managementsdenken’ waar Jos ten enen male wars van was.
Een ander stokpaardje van Jos, dat eveneens van buitengewoon groot belang was voor studenten extra muros, was het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal, waar hij zich al in de protohistorie ervan in de jaren 1977-1980 voor inzette. De uiteindelijke oprichting van het CNaVT in 1980 was dan zeker ook mede zijn verdienste. Evenals bij de IVN loste Jos gedurende enkele decennia achter de schermen vele problemen op.
Na de verdediging van zijn doctoraat bij zijn alma mater, de KU Leuven, in 1979 werd Jos benoemd tot ordinarius hoogleraar taalkunde, een functie die hij tot zijn emeritaat in 1999 twintig jaar lang zou blijven bekleden. Een groot theoreticus werd hij nimmer, maar een begenadigd didacticus was hij wel en hij fungeerde bij vele buitenlandse universiteiten als gastdocent. Te Olomouc maakte hij zelfs bijna tien jaar als vaste gasthoogleraar deel uit van het docentenkorps en kwam hij elk semester enkele weken lang colleges taalverwerving geven.
Jos Wilmots was niet alleen als docent actief. Hij bleek ook een begenadigd organisator in het neerlandistische verenigingsleven. In 1982 werd hij voorzitter van de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek, én lid van de afdeling Limburg I van de Orde van den Prince, om al een jaar later secretaris Neerlandistiek van deze Orde te worden, een functie die hij tot 1999 en van 2003 tot 2010 bekleedde. Van 2000 tot 2002 was hij voorzitter van de afdeling Limburg I en van 2000 tot 2005 presidiumraad Neerlandistiek.
De vele activiteiten van Jos werden meermalen bekroond met te zijner ere uitgegeven jubileumbundels, waarvan de laatste een bundel met artikelen in het A-tijdschrift Roczniki Humanistyczne was die ter gelegenheid van zijn 90e verjaardag werd uitgegeven en op 16 november 2023 bij een bijeenkomst van de Orde van den Prince feestelijk aan hem werd overhandigd. Bij zijn 70e verjaardag in 2003 mocht Jos een eredoctoraat van de Palacký Universiteit in Olomouc in ontvangst nemen, een eerbewijs dat terecht verdiend was en waarop hij bijzonder trots was.
Het tekent de onuitputtelijke energie van Jos dat hij nog vlak voor zijn dood een boekje Vlaanderen lichtvoetig doorgelicht maar met de nodige au sérieux uitgaf. Jos bleef tot op het einde een didacticus in hart en nieren, en als zodanig zullen velen zich hem blijven herinneren. Aan de extramurale neerlandistiek is op 7 januari 2024 een dierbare peetvader ontvallen.
Tenslotte moet hier nog kort worden vermeld dat Jos al zijn activiteiten nooit had kunnen ontplooien zonder de stille, maar zeer effectieve ondersteuning van zijn dierbare echtgenote Lutje Wilmots geb. Cools (1933-2023). Zij ging haar echtgenoot op 12 december 2023 voor naar het hiernamaals. Jos’ vrienden zullen zich zijn mededeling over haar heengaan met het ontroerende plaatje van het door hemzelf eigenhandig gefiguurzaagde kersttafereeltje blijven herinneren. Want ook dát was Jos: een in wezen zachtmoedige man die zeer gesteld was op zijn gezin. Dat hij Lutje slechts een paar weken overleefde, is zeker geen toeval: na goed 65 jaar met haar samen hoefde het zonder haar niet meer voor hem.
Prof. dr. Wilken Engelbrecht is hoogleraar Nederlandse Filologie aan de Univerzita Palackého in Olomouc en de Katolicki Uniwersytet Lubelski in Lublin.