Dat de mensen in de wereld die zich met het Nederlands bezighouden, een mooie verzameling van persoonlijkheden en gewoontes zijn, weten we al heel lang. Dit geldt ook in een sterke mate voor moedertaalsprekers Nederlands in het buitenland. De meesten zijn afgestudeerd in de neerlandistiek dan wel Dutch Studies ofwel in de communicatiewetenschappen. Maar je hebt ook kunsthistorici of journalisten in het veld, een combinatie van neerlandicus en jurist komt ook wel eens voor. Uniek als ze zijn – zijn bij ons meer dan welkom en dragen enorm veel bij tot het panorama van de neerlandistieken wereldwijd. Af en toe tref je ook “vreemde filologen” aan, d.w.z. mensen die afgestudeerd zijn in een andere taal (en cultuur) maar van wie het Nederlands de moedertaal is – deze gaan dan vaak naar het land waar de door hen gestudeerde taal de landstaal is. Ze doen dan net het omgekeerde van wat de neerlandici extra muros doen: Ze schaven steeds hun tweede taal bij terwijl ze met hun eerste taal in het buitenland werken. Het is dan nog altijd een perfecte combinatie van twee talen waarvan de ene de werktaal is en de andere de taal van ontspanning.
Wilken temidden van vakgroep Nederlands, Olomouc
Neerlandicus in hart en nieren
Onder al onze moedertaalsprekers is er één die heel bijzonder is. Want hij vertegenwoordigt beide voornoemde groepen kleurrijke persoonlijkheden, en is in hart en nieren neerlandicus. Hij kwam destijds naar Tsjecho-Slowakije niet met de bedoeling om docent van zijn moedertaal te worden. Zelf in de klassieke filologie afgestudeerd, wilde hij maar verder onderzoek doen naar oude teksten die in het bezit van de universiteitsbibliotheken in Brno, Olomouc, Praag en Bratislava waren. Dat hij gevraagd werd om daarnaast ook taalverwerving Nederlands te verzorgen, was een kwestie van toeval en een bijkomstigheid. Dat het toch het Nederlands zou zijn dat zijn toekomst zou uitstippelen, en dat het Tsjechisch zijn tweede thuistaal zou worden, heeft hij destijds niet eens vermoed.
Prof. dr. hab. Wilken Engelbrecht, want hij is het hoofdpersonage van mijn betoog, is nog wel gepromoveerd op het gebied van de klassieke filologie maar zijn habilitatie was al interdisciplinair, gewijd aan literaire theorie in de middeleeuwen. Sinds hij in de prille jaren negentig van de vorige eeuw naar toenmalig Tsjecho-Slowakije kwam, is dit land – en later Tsjechië – zijn tweede vaderland geworden. Met een Tsjechische getrouwd, heeft hij eerst de neerlandistiek in Bratislava en Olomouc op de been geholpen. Om vervolgens naar die laatste stad te trekken waar hij de ontwikkeling van de leerstoel voor de neerlandistiek, door hem uit het niets opgebouwd, doortrok naar een klassieke drieslag: bachelor – master – PhD-studie. Nu is hij sinds jaren hoofd van deze leerstoel die ondertussen de grootste in heel Tsjechië is geworden. Daarnaast is hij ook hoofd van de leerstoel voor de Nederlandse taalkunde aan de Johannes Paulus II Katholieke Universiteit in Lublin (Polen). Verder heeft hij een belangrijk steentje (of eigenlijk een hele grote steen) bijgedragen aan de samenwerking tussen de neerlandistieken in Midden-Europa: hij is één van de oprichters van Comenius, ons regionale platform, opgericht in Olomouc. Hij was ook bestuurslid (en penningmeester) van de IVN.
Overhandiging van het jubileumboek, Olomouc, 6 oktober 2022
Collega’s van ver en dichtbij
Het lot wilde dat hij in september 1962 geboren werd. En dus in 2022 zestig is geworden. Een erg mooie reden om te vieren. En omdat hij op vrijwel alle filologische velden actief is, en contacten onderhoudt met erg veel collega’s, moest er grondig worden gevierd. En dit houdt in: liefst twee keer.
De eerste viering vond op 6 oktober 2022 in Olomouc plaats. De Olomoucer collega’s hebben toen een klein symposium georganiseerd, gewijd aan de Socialistische Transnationaliteit en de Transfer van Nederlandstalige Literatuur maar ook aan 75 jaar naoorlogse neerlandistiek in Tsjechië. Bedoeld voor letterkundigen, geopend voor iedereen. Met heel interessante bijdragen van collega’s uit Centraal Europa en uit de Lage Landen, met een live streaming. En met een prachtige avond in het rectoraat van de Univerzita Palackého, gewijd aan de jubilaris. Met een strijkkwartet in de achtergrond en veel ontroering en gelach.
Voor de tweede keer hebben we op 17 en 18 november gevierd, maar dan in Lublin, aan de tweede thuisuniversiteit van Wilken Engelbrecht. Sommige gasten waren zowel in Olomouc als in Lublin aanwezig, en dus zorgden de collega’s voor een totale afwisseling van het wetenschappelijke decor. Aan de Poolse universiteit worden jaarlijks Dagen van het Nederlands georganiseerd, elk jaar gewijd aan een ander onderwerp. In 2022 was het overkoepelende thema: Taalkunde Nederlands in contrast. Met alweer sprekers uit onze regio en uit de Lage Landen en opnieuw een muzikale avond, en nog eens een flinke dosis felicitaties, warme wensen en veel hartelijk gelach.
Dit wekt echter geen verbazing, niet bij degenen althans die met Wilken Engelbrecht ooit hebben samengewerkt. En er zijn er veel, gezien zijn enorm enthousiasme, werkkracht en zijn capaciteiten en interessegebieden (volgens mij zijn die veel ruimer dan bij een gemiddelde wetenschapper). Hij kan goed naar de mensen luisteren en staat open voor uiteenlopende initiatieven, en is daarnaast ook een warme en innemende persoonlijkheid. Kortom: een iemand om er trots op te zijn dat we hem in onze kring kunnen (en mogen) hebben.
(tekst loopt door onder de foto's)
Alle deelnemers aan de conferentie in Olomouc, 6 oktober 2022
Alle deelnemers aan de conferentie in Lublin, 17 november 2022
Toekomst
We hopen allemaal dat we over tien jaar nog eens zo’n langgerekte verjaardag van Wilken zullen mogen vieren. Met misschien meer dan twee congressen, in het bijzijn van zijn oude en nieuwe vrienden. En dan over twintig jaar nog eens. En nog later. Want wie zo hard voor de neerlandistiek werkt en zo’n kwalitatief wetenschappelijk werk levert, verdient het dubbel en dwars om regelmatig in het zonnetje te worden gezet. Bij een mooie muziek, een glaasje wijn en een erg interessante wetenschappelijke discussie. Met veel gelach en een beetje ontroering.
Beste Wilken, nog eens van harte!
Agata Szubert
De jubelaris met echtgenote tijdens het diner in Lublin, 17 november 2022
Openingsfoto: Herbert van Uffelen overhandigt cadeau, Olomouc, 6 oktober 2022