Read this article in English.
Exact negen maanden nadat Aletta mijn aanbod accepteerde haar boek te vertalen, nam Tryntsje, de uitgever, voor het eerst contact met mij op.
Het contract tussen de twee uitgeverijen was rond en ik vroeg me af wat dit voor mij betekende. Zou ik een afschrift van het contract krijgen? Moest ik óók ergens mijn handtekening onder zetten, of kreeg ik misschien een eigen contract? Als dit laatste het geval zou zijn, wie was dan de andere partij? Aletta, Noordboek, Ashgrove? Ik wist het eenvoudigweg niet. Volgens Aletta moest Tryntsje eerst deel goedkeuren, voordat Noordboek schriftelijk een en ander zou bevestigen.
In de auteurshandleiding met aandachtspunten voor de huisstijl, en de instructies voor de vertaler die Tryntsje mij toegestuurd had, stonden geen onverwachte zaken. Zij zou over een paar dagen met vakantie gaan. En mijn zomervakantie zou juist beginnen, wanneer de hare eindigde. Ik sprak af dat ik ervoor zou zorgen dat deel een bij haar terugkomst af zou zijn. Aletta zou zo voldoende tijd hebben er nog eens naar te kijken, en mij alle Nederlandse stukken te geven die ik dan vervolgens in de tekst zou verwerken.
De kwestie van een proeflezer diende zich weer aan. De samenwerking met Susan was zó goed bevallen, dat ik besloot wéér een beroep op haar te doen. Ik hield er wel rekening mee dat zij mijn verzoek zou kunnen afwijzen. Een proeflezer wordt doorgaans door de vertaler uit eigen zak betaald. Ik had geen ruim budget en zou haar niet het gangbare honorarium kunnen betalen. Mijn vermoeden was juist. Susan had het de komende maanden bovendien te druk. Ik moest plan B in werking stellen en dieper in mijn professioneel netwerk graven. Het geluk was aan mijn zijde en het duurde niet lang voordat ik een andere proeflezer vond. Mijn proeflezer wil liever anoniem blijven en ik kan alleen onthullen dat hij een ervaren literair vertaler is op wiens deskundig oog ik maandenlang geleund heb. Ik was blij dat er iemand over mijn schouder met mijn vertalingen meelas.
We hadden Zwitserland inmiddels tijdelijk voor Nederland verruild en ik nam mezelf voor elke dag ongeveer vijfhonderd woorden te vertalen. Mijn reguliere werk zou dan niet te lijden hebben en ik zou bovendien nog wat vrije tijd over hebben. Ik keek er vooral naar uit meer tijd met mijn moeder en zus door te brengen. Mijn moeder is overigens een fervent lezer en zij bood aan met mijn vertalingen mee te lezen. Ik kon erop rekenen dat als iets niet helemaal duidelijk was, zij mij dit zou laten weten. Onnodig lange zinnen vallen haar direct op. Ik heb een zwak voor lange zinnen, hoewel ik weet dat niet iedereen hiervan gecharmeerd is, omdat het gemakkelijk is om de draad te verliezen zodat je, wanneer je eenmaal aan het einde van de zin bent aangekomen, niet meer weet wat er aan het begin van de zin geschreven staat. Maar voordat ik haar mijn vertalingen toestuurde, wilde ik dat Dick, mijn man, ze eerst onder ogen kreeg. Dick is zakelijk en meer to the point. Ik ben het niet altijd met zijn opmerkingen of commentaar eens geweest, maar ze stemden altijd tot nadenken. Het is vaak gebleken dat ik er beter aan had gedaan de betreffende zin of passage waar hij commentaar op had, aan te passen, omdat het regelmatig voorkwam dat een volgende lezer er ook iets op aan te merken had. Ik had nu dus, inclusief mijn professionele proeflezer, drie mensen die ieder vanuit een andere invalshoek naar mijn vertalingen keken voordat Aletta ze zag. Was dat niet wat overdreven?, denkt u nu misschien. Ach, wie weet. Ik had eigenlijk geen idee. Je moet niet alles van tevoren willen uitzoeken. Ik was allang blij met de drie paar extra ogen die met mij meelazen.
Het was elke keer weer lastig de juiste balans te vinden tussen te vrij en te letterlijk vertalen. De ene keer moest het op aansporing van Aletta wat vrijer, en een volgende keer kreeg ik een tik op m’n vingers, omdat ik juist te vrij vertaald had. Dit bewijst maar weer dat vertalen heel subjectief is, maar ook dat Aletta duidelijk voor ogen had wat ze verwachtte van de vertaling van haar boek. Het moest worden alsof ze ook de vertaling zelfgeschreven had. Heel terecht moest ik soms een woord door zijn vormvariant of synoniem vervangen, omdat het betreffende woord vroeger bij haar thuis zo werd gebruikt. ‘Mama’ werd ‘mam’, en ‘de mahoniehouten kast’ was ‘de mahoniehouten kast’, en niet bijvoorbeeld ‘de mahonie kast’, of ‘de mahoniehouten servieskast’ of iets dergelijks. De mentaal vermoeiendste ronde kwam echter pas aan het einde, toen al het vertaalwerk gedaan was. Over deze laatste fase voordat het manuscript naar de drukker ging, kunt u de volgende keer lezen.
Mocht u interesse hebben mijn eerste boekvertaling te lezen, klik dan hier.
Meritha Paul (Londen)
Foto: Jenny Thomas