In de voorbije jaren heb ik onder andere gelezen: Simon Schama, De geschiedenis van de Joden (2013), Annejet van der Zijl, De Amerikaanse prinses (2016), Frits van Oostrom, Nobel streven (2017) en Philipp Blom, Wat op het spel staat (2017). Allemaal prachtboeken, goed geschreven (nou ja, Schama een beetje minder, maar vooruit) en door de uitgever met zorg uitgegeven. Ik kan ze stuk voor stuk aanraden.
Maar er is één kleinigheidje in deze boeken dat mij niet bevalt. Ik zou daarover zwijgen als het in één boek voorkwam. Ook de grootste schoonheid heeft wel ergens een pukkel. Enfin, dat heb ik me laten vertellen. Het wordt pas interessant als blijkt dat allerlei schoonheden op precies dezelfde plaats een juist eendere pukkel blijken te hebben.
Het betreft hier het gebruik van het woord 'bloederig'. Bloederig is geen frequent Nederlands woord, maar anderzijds is het ook niet vreemd dat het in verschillende boeken voorkomt. Het komt in alle vier de genoemde boeken voor. En in alle vier wordt het gebruikt in een contekst waar je eigenlijk 'bloedig' verwacht. Kijk maar naar de volgende zinnen:
- Er vielen 50.000 doden in het bloederige conflict (Simon Schama, 169);
- Hitler had nog geen vijf weken daarvoor tijdens de Nacht van de Lange Messen op bloederige wijze korte metten gemaakt met zo goed als al zijn politieke tegenstanders (Annejet van der Zijl, 158);
- Het culmineerde in twee bloederige zeeslagen tussen Margaretha en haar zoon (Frits van Oostrom, 29);
- gedurende een traumatische en vaak bloederige strijd die decennialang duurde (Philipp Blom, 28).
Er zijn in deze vier boeken meer voorbeelden te vinden, maar deze zullen voor mijn stelling volstaan. Naar mijn mening zou in al deze gevallen 'bloedig' moeten staan.
Het roept wel de vraag op, wat het betekenisverschil is tussen 'bloedig' en 'bloederig'. De woordenboeken zijn weinig behulpzaam. Ik zou bij 'bloederig' zeggen dat er bloed aan zit, veel bloed zelfs, en dat het vies is om aan te pakken. Letterlijk met 'bloederig vlees', en figuurlijk met 'een bloederig verhaal'. Het laatste is geen aanbeveling. Bij 'bloedig' daarentegen gaat het, zeker in combinatie met 'conflict', 'strijd' of 'veldslag' vooral om mensenlevens: hier sterven mensen, of raken minstens zwaar gewond.
Bij mij blijven 'bloedig' en 'bloederig' duidelijk onderscheiden. Maar ik besef dat het misschien een verouderd standpunt is. Als alleszins goede schrijvers als Annejet van der Zijl en Frits van Oostrom (en de vertaler Blom; en de vertaler van Schama een beetje minder) voortaan 'bloederig' gebruiken in de betekenis van het vroegere 'bloedig', dan moet ik misschien mijn standpunt herzien.
Maar ik doe dat niet graag.
Joop van der Horst (Leuven)