Je vraagt je af wat Charivarius ervan gevonden zou hebben. Hij zou het zeker afgekeurd hebben, neem ik aan, want er was veel dat hij afkeurde. Maar ik ben wel benieuwd wat zijn argumentatie geweest zou zijn.
Maar laat ik bij het begin beginnen. Charivarius is het pseudoniem van Gerard Nolst Trenite, en die leefde van 1870 tot 1946. Decennia lang had hij een taalrubriek in de Groene Amsterdammer. Die rubriek was beroemd. Hij besprak citaten uit allerlei kranten, met volgens hem taalfouten daarin, en hij kon daar heel grappig commentaar op geven. Die commentaren waren inderdaad erg leuk maar op de foutheid van de fouten viel veel af te dingen. Charivarius werd namelijk niet geremd door enige taalkundige kennis. Iemand die wel iets van taal afwist, Gerlach Royen, typeerde hem destijds al eens als: "meer dan een persoon, (...) een verschijnsel, een besmettelijke ziekte".
Een van de zaken die Charivarius fel afkeurde, was het gebruik van vanaf en vanuit. Volgens hem moest het zijn: van het begin af, en niet vanaf het begin. Evenzo moest het zijn van zijn gezichtspunt uit, en beslist niet vanuit zijn gezichtspunt. Hij beschouwde vanaf en vanuit als taalkundige gedrochten. Met regelmaat werd de spot gedreven met de vnaffers en de vnuiters.
Het ziet ernaar uit van vanaf en vanuit 20ste-eeuwse, of anders laat 19de-eeuwse vernieuwingen zijn. Ze zullen in Charivarius' tijd nog wel een beetje ongewoon geweest zijn (en wat de boer niet kent, dat eet hij niet). Intussen zijn ze zo gewoon geworden, dat wij ons nauwelijks nog het verzet ertegen kunnen indenken. Ik denk zelfs dat van zijn gezichtspunt uit, de oudere constructie, nu hard op weg is ouderwets te worden.
De ontwikkeling staat niet stil. Ik ken de uitdrukking van jongs af. Eventueel van jongs af aan. Van Dale lijkt ook te twijfelen of dat aan erbij hoort of niet. Maar er is een groeiend aantal taalgenoten dat zegt en schrijft: vanaf jongs af aan. Voor mij is dat verrassend en ongewoon, maar een snelle speurtocht met Google laat duidelijk zien dat het helemaal zo ongewoon niet meer is. Veel mensen gebruiken intussen vanaf jongs af aan.
Het bijzondere lijkt me hier, dat men niet alleen vanaf gebruikt (sorry Charivarius, 't is niet anders), maar tegelijk af ook op zijn oude positie laat staan. Je zou misschien verwacht hebben: vanaf jongs aan. Je vindt wel enkele treffers zo, maar meestal is het toch vanaf jongs af aan.
Kijk, daar had ik nu Charivarius wel eens over willen horen. Ook al ben ik vrijwel zeker dat ik het niet met hem eens zou zijn.
Joop van der Horst (Leuven)