In zijn laatste column in Het Parool, 11 mei 1996, neemt Karel van het Reve afscheid van zijn lezers. De tekst heet 'Afscheid' (opgenomen in de bundel Achteraf, Amsterdam 1999), en hij vertelt waarom hij ermee stopt. Hij wordt
namelijk te vergeetachtig. Als hij iets wil opzoeken, vergeet hij wat hij wilde opzoeken, en vervolgens ook waarom. Het lukt niet meer.
Zijn laatste woorden zijn: 'Terwijl ik wanhopig probeer althans de naam van Goethe vast te houden, raak ik die naam ook al kwijt en weet ik niet meer over welke tijdgenoot van wie ik wat wil schrijven. Ik zink weg in een poel van vergetelheid. Vaarwel.' Ontroerende woorden, aan het slot van een indrukwekkende schrijverscarrière. Ik houd
Karel van het Reve voor een van de grootste stilisten van de twintigste eeuw. Hij overleed in 1999.
Opvallend dat er in die laatste woorden een koe van een taalfout staat. Een vergissing waar men Karel van het Reve in zijn hele oeuvre maar uiterst zelden op betrappen zal. Het maakt zijn laatste woorden overigens alleen maar aangrijpender, want ook zijn greep op de taal lijkt te verslappen. Hij zou het, bij wijze van spreken, expres gedaan kunnen hebben. Vergetelheid is 'vergeten worden', niet 'vergeten'. Wat hij hier bedoelt, is dat hij wegzinkt in
een poel van vergeetachtigheid. Vergetelheid is hier simpel het verkeerde woord. Als je zegt dat deze grote schrijver voorlopig niet in vergetelheid zal raken, dan bedoel je dat hij voorlopig niet vergeten zal worden.
Je ziet dit overigens wel vaker. Bijvoorbeeld in de vertaling van Dickens' Hard Times door Eugène Dabekaussen en Tilly Maters: Zware tijden (Amsterdam/Antwerpen 2009). Bepaald geen beginnelingen of amateurs, deze twee vertalers, want hun Dickens-vertaling mag er wezen. Maar daardoor wordt het geval alleen maar interessanter. Op bladzijde 152 lezen we hoe een onaangenaam jongmens, 'de vlerk' genaamd, dronken wordt gevoerd. Waarop volgt: 'Dit waren de laatste woorden die de vlerk sprak voordat hij werd bevangen door een draaierige slaperigheid, gevolgd door volledige vergetelheid'.
De vlerk weet niet meer wat er verder gebeurde. We zien het voor ons, maar 'vergetelheid' is hier niet het juiste woord. Ik moet aan Dabekaussen en Maters overlaten hoe er dan wel vertaald moet worden.
Als ik op zoek ga in woordenboeken, vind ik geen nauwkeurige informatie. Op internet kom ik de mening tegen dat
'vergetelheid' als 'vergeten worden' de enige betekenis in het noordelijke Nederlands zou zijn, terwijl de Vlamingen het voor zowel 'vergeten worden' als 'vergeten' gebruiken. Ik kan dat niet bevestigen of tegenspreken, maar misschien is het juist.
Wel moet me van het hart dat de jongste trend onder woordenboekenmakers om naast loepzuiver noordelijk Nederlands ook steeds meer loepzuiver zuidelijk Nederlands op te nemen, de zaak er niet beter op maakt.
Overigens trof ik in het hele boek van Dabekaussen en Maters zegge en schrijve één andere zin aan die me een vergissing lijkt, dus veel valt er niet te knorren. Die ene zin is 'U weet dat ik me nergens op voorsta'. Ik sluit niet uit dat dit super-modern Nederlands is (hoewel ik het nergens zo kan vinden), maar zelfs dan valt de zin uit de toon van hun voor het overige veeleer klassieke taalgebruik.
Joop van der Horst (Leuven)