Van 21 t/m 23 maart vond de docentenbijeenkomst van het Niederlandistenverband plaats, aan de Freie Universität in Berlijn. Ca. 50 neerlandici uit Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland volgden een goedgevuld programma met o.a. een bezoek aan de Leipziger Buchmesse, waar Nederland en Vlaanderen zich gezamenlijk presenteerden als gastland. Onze directeur Anne Sluijs was erbij en doet verslag.
Als directeur van de IVN is het voor mij erg verrijkend om regelmatig leden te ontmoeten en de specifieke contexten, kansen en uitdagingen te leren kennen van de verschillende regio’s waarin zij de neerlandistiek beoefenen. De docentenbijeenkomst van het Niederlandistenverband – het regioverband voor neerlandici uit Duitstalige landen – was een uitgelezen gelegenheid om in één keer kennis te maken met veel docenten en onderzoekers. Zij kwamen dit keer bijeen in Berlijn vanuit de vele universiteiten in de Duitstalige regio waar je Nederlands kunt studeren: Münster, Freiburg, Mainz, Duisburg-Essen, Keulen, Oldenburg, Frankfurt, Zürich, Wenen...
Bijzonder voor deze regio is dat een deel van de neerlandistiek-studenten na de opleiding aan de slag gaat als leraar Nederlands op een middelbare school in de grensregio, maar ook in de economische sector kan men goed aan de slag. Een deel gaat het academisch onderzoek en onderwijs in, waarvan we tijdens de bijeenkomst boeiende resultaten konden horen. Hoewel de neerlandistiek in de Duitstalige regio groot is, zijn ook hier zorgen over teruglopende studentenaantallen, zoals helaas gemerkt wordt bij alle talenstudies in Europa. Toch weten de docenten door succesvolle cursussen nieuwe studenten te interesseren en een duidelijke eigen plek in te nemen binnen hun faculteit of instituut.
Welkom in Berlijn
De eerste dag begon met een welkomstwoord van de decaan van de afdeling, ín het Nederlands, en een openingswoord van Ingrid Degraeve namens de Taalunie, die de activiteiten van het Niederlandistenverband financieel ondersteunt. Vervolgens konden we luisteren naar lezingen van gastsprekers Lotte Jensen (RU Nijmegen) en Gijsbert Rutten (Universiteit Leiden). Tijdens een science slam kregen we daarna alvast een voorproefje van de lezingen van de PhD-onderzoekers die op zaterdag zouden plaatsvinden. Ook vond de ALV van het Niederlandistenverband plaats, met onder andere een bestuurswissel op de agenda. Truus De Wilde neemt het stokje over van Hans Beelen, die 14 jaar voorzitter van het verband is geweest en in die tijd veel succesvolle activiteiten heeft georganiseerd en een professionaliseringsslag heeft gemaakt. Tijdens het diner in de avond, aangeboden door de Vlaamse Vertegenwoordiging in Duitsland, werd hij uitgebreid bedankt.
De Leipziger Buchmesse
Op de tweede dag vertrokken we ’s ochtend vroeg met de bus naar de Leipziger Buchmesse. Waar de Buchmesse van Frankfurt vooral bekendstaat als dé plek waar de grote internationale uitgeefdeals gesloten worden, is de Leipziger Messe veel meer een publieksbeurs. Honderdduizenden bezoekers van alle leeftijden, komen naar de beurs om verspreid over vijf enorme hallen nieuwe boeken te ontdekken of hun favoriete auteurs te horen spreken. De aantallen bezoekers en de mate van interesse in literaire programma’s lijken in Nederland onvoorstelbaar.
Het motto van het Nederlands-Vlaamse gastlandschap, Alles außer flach (alles behalve vlak), was overal op de beurs en in de stad te zien. In de gastlandstand stonden nieuwe boekvertalingen in het Duits uitgestald en was een uitgebreid lezingenprogramma met Nederlandse en Vlaamse auteurs te volgen. 
De tent was te klein voor alle bezoekers die kwamen luisteren naar o.a. Astrid Roemer, Raoul de Jong, Stefan Hertmans en Lize Spit. En dat gaat dan niet in het Engels, maar allemaal in het Duits: dat spraken sommige auteurs zelf, voor anderen werd getolkt door vertalers, die sowieso een onmisbare rol spelen in het overbrengen van deze boeken naar een nieuw publiek. In een andere hal volgde ik een sessie waar zo’n honderd mensen een uur lang luisterden naar een interview met vertalers Nederlands-Duits Bettina Bach, Christiane Burkhardt en Rolf Erdorf.
Zo’n gastlandschap draagt uiteraard bij aan de zichtbaarheid en bekendheid van de literatuur en cultuur uit Nederland en Vlaanderen, en het mooie was dat er ook samengewerkt werd met de Duitse neerlandistiek-opleidingen, waardoor dat effect verder versterkt werd. Het ligt erg voor de hand, maar toch gebeurt het nog niet altijd dat bij internationale promotieactiviteiten de lokale opleidingen Nederlands worden betrokken. Hier dus wel: in het najaar was er al een collegecyclus (Ringvorlesung) te volgen in het Duits over Nederlandse en Vlaamse taal- en letterkunde.
Op de Messe werd daarnaast de bundel Alles außer flach. Essays über aktuelle Literatur aus den Niederlanden und Flandern gepresenteerd, waar 29 neerlandici een bijdrage aan leverden. Een heel goed voorbeeld van hoe de Nederlandse en Vlaamse letterenfondsen, de Nederlandse en Vlaamse diplomatieke vertegenwoordigingen, de Taalunie en de universiteiten samen kunnen optrekken om de Nederlandstalige literatuur én de neerlandistiek in de schijnwerpers te zetten. ’s Avonds praatten we na tijdens een diner op uitnodiging van de Nederlandse ambassade.
Doctorandi en Habilitandi-dag
De laatste dag was het DoHa-dag (Doctorandi en Habilitandi-dag). Zes PhD-kandidaten presenteerden hun lopende onderzoek op het gebied van letterkunde, taalkunde en didactiek: de onderwerpen varieerden van het Nederlands als intermediaire taal voor vertalingen in het Duits in de 17e eeuw tot het gebruik van ondertitelen als lesmethode voor het vergroten van de woordenschat bij het schoolvak Nederlands in het Duitse onderwijs. Habilitandi Beatrix van Dam en Andreas Krogull gaven lezingen over respectievelijk de functie van het ‘niet-weten’ in het 18e eeuwse Katechismus der natuur en over meertalige brieven in het Nederlands-Duitse grensgebied. Ook werd het nieuwe internationale Netwerk Nederlands als Vreemde Taal (iNVT) gepresenteerd, dat taaldocenten en lectoren de gelegenheid geeft om meer van elkaars onderwijspraktijk te leren.
Naast het boeiende programma zijn bij dit soort gelegenheden de sociale momenten tussendoor minstens zo waardevol. Het is heel fijn om bij zo veel bekende namen nu een gezicht en een verhaal te kennen. Alle onderzoeken en activiteiten in deze regio en de levendigheid van het netwerk hebben veel indruk om me gemaakt.
Meer weten?
Op de site van het Niederlandistenverband worden actuele activiteiten gedeeld en is een mooi kaartje te vinden met een overzicht van alle plekken in de Duitstalige regio waar je Nederlands kunt studeren.